Түркістандағы Назарбаев ескерткішінің авторы Тілеуберді Бинашев Азаттық тілшісіне берген сұхбатында бұрынғы президентті тікесінен тік тұрған күйде бейнелеуінің себебін түсіндірді. Оның пікірінше, бұған дейінгі ескерткіштердің көбінде Назарбаев креслоға отырып, "диктатор" образында көрінген. Бинашев бұл жолы экс-президенттің "қарапайымдылығын" көрсеткісі келгенін айтты.

– Жусан даланың символы ғой. Қолына жусанды ұстатып, ұлы даладан шыққанын, ауылдан шыққанын, қарапайымдылығын көрсеткім келді. Кең, байтақ далада тұрған сәтін бейнеледім, – деді Тілеуберді Бинашев.

Оның сөзіне қарағанда, Түркістандағы ескерткіш Назарбаевтың 1990 жылдардың басында жаңадан президенттікке келіп, елді басқара бастаған сәтінен түсірілген суретке қарап жасалған.

3 шілдеде Түркістан облысының әкімдігі ғимаратының алдына орнатылған ескерткішті әзірлеуге екі айдан астам уақыт жұмсалған. Он шақты адам жұмыс істеген. Арасында екі мүсінші қызы да бар. Дегенмен Бинашев ескерткішке қанша қаражат жұмсалғанын айтпады. Бұған дейін жергілікті ақпарат құралдары ескерткіштің кәсіпкерлер, мәслихат депутаттары мен қоғам өкілдерінің қаржысына әзірленгенін хабарлаған еді.

"Тірі адамға ескерткіш қоюға болмайды деген пікір бар. Осыған қалай қарайсыз?" деген сұраққа мүсінші "адамды тірі кезінде қадірлеу керек, еңбегін бағалау керек, ескерткіш орнатуда тұрған ештеңе жоқ" деп жауап берді.

Ақпаратқа қарағанда, ескерткіштің биіктігі – 4 метр. Қоладан құйылған.

Өткен аптада Нұр-Сұлтан қаласында да Назарбаев ескерткіші ашылды. Оның ашылуына президент Қасым-Жомарт Тоқаев қатысқан.

Мамыр айының соңында Нұрсұлтан Назарбаевтың баспасөз хатшысы Айдос Үкібай экс-президент өзіне жаңа ескерткіш қою ұсынысын "қолдамайды" деп айтқан.

• Қазақстанды 30 жылдай басқарған Нұрсұлтан Назарбаевқа құрмет көрсетіп, ескерткіш қою туралы бастама жиі көтеріліп тұрады. Елдің бірнеше қаласында Назарбаев ескерткіші бар. Президенттіктен кеткен күннің ертесінде атауы Нұр-Сұлтан болып өзгерілген астанада 2020 жылғы шілдеде Назарбаевтың жаңа ескерткіші ашылды. Бұған қоса астанадағы әуежай, ірі қалалардың орталық көшелері, екі университет пен мектептер желісі Назарбаевтың атымен аталады. Бұған қоса, Қазақстанның бірнеше қаласында экс-президент атындағы саябақ, спорт кешені және музейлер бар. 6 шілдеде атап өтілетін Астана күні экс-президенттің туған күнімен сәйкес келеді. Бұған қоса 1 желтоқсан Қазақстанның тұңғыш президентінің күні деп аталып, мереке ретінде тойланады. Кей саясаттанушылар елде Назарбаевтың жеке басына табыну белең алған деп санайды.
• 6 шілдеде 81-ге толған Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Совет одағынан тәуелсіздік алмай тұрып билікке келген. 2019 жылғы наурызда президенттіктен кеткелі бері ол конституциялық орган – Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы қызметін атқарады. Президент негізгі мемлекеттік лауазымдарға адам тағайындағанда Қауіпсіздік кеңесі төрағасымен кеңесуі керек. Бұған қоса Назарбаев елдің саяси өмірінде үстемдік ететін билік басындағы "Нұр Отан" партиясын басқарады. Экс-президенттің "елбасы" және "ұлт көшбасшысы" деген титулдары бар, бұл титулдар оны және оны кез келген қудалаудан қорғайды.

25 шілдеде Астананың қылмыстық істер жөніндегі сотында Biz Birgemiz Qazaqstan қайырымдылық қорының бұрынғы жетекшісі Перизат Қайрат пен оның анасы Ғайни Алашбаеваға үкім оқылды. Сот Перизат Қайратқа - 10 жыл түрме, анасы Ғайни Алашбаеваға 7 жыл түрме жазасын тағайындады. Бұған қоса, Перизат Қайрат пен анасынан 50 жәбірленушіге 1,5 млрд теңге өндіріп алынады.

Перизат Қайрат пен Ғайни Алашбаева қайырымдылыққа деп жиналған 3,5 миллиард теңгеден астам қаржыны жымқырған деген айып тағылған.

Бұған дейін прокурор соттан Қайратқа 10 жыл, ал анасына 8 жыл түрме жазасын беруді сұраған.

Екеуі де тағылған айыпты мойындаған жоқ. Сот отырыстарының бір бөлігі жабық өтті.

Жұма күні сотталушылардың соңғы сөзіне ақпарат құралдары жіберілмеді. Журналистер үкімді ғана тыңдай алды. Олар сот залынан бөлек залға орнатылған монитордан үкімді тыңдады.

Сот үкіміне сәйкес, Перизат Қайраттан Vela Village қалашығындағы жеке үй, «Akbulak Riviera», «Sensata Plaza», «Highvill Ishim Gold», «Көк Жайлау» тұрғын үй кешендеріндегі пәтерлер, «Mercedes-Benz S450», «Lexus LX 600» «Mercedes-Benz EQE 500 4 matic», «Haval H6 GT» көліктері, «Rebel Flowers» компаниясының жарғылық капиталы, 97 млн теңге және 22 мың доллар тәркіленбек.

Қорғау жағы 25 шілдеде соттан кейін үкімді апелляцияға беретінін айтты.

Перизат Қайрат 2024 жылдың қараша айында ұсталды. Оған бастапқыда көктемгі тасқыннан зардап шеккен адамдарға көмек ретінде жиналған 1,5 миллиард теңгеден (3 миллион доллардан) астам қаржыны жымқырған деген айып тағылды.

Тергеу болжамы бойынша, ол ақшаға Астанадағы төрт қымбат тұрғын үй кешенінен пәтерлер, Mercedes-Benz S450, Lexus LX-600 және Haval маркалы қымбат көліктер мен басқа да бағалы бұйымдар сатып алынған.

Кейін оған тағы бір айып тағылып, Қайрат Палестинаға көмек ретінде жиналған 200 миллион теңгеден (шамамен 400 мың доллар) астам қаражатты да жымқырған деген күдікке ілінді.

Соттағы сөзінде прокурор айыпталушылар Перизат Қайрат пен Ғайни Алашбаева жиынтығы 1 миллиард теңгеден астам ақшаны заңды айналымға енгізіп, мүліктің бір бөлігін үшінші тұлғалардың, соның ішінде туыстарының атына рәсімдеген деп мәлімдеді. Мысалы, Палестина тұрғындарына деп жиналған қаржының бір бөлігі Rebel Flowers гүл саудасы дүкенін сатып алу жолымен заңдастырылған дейді тергеушілер.

Перизат Қайрат өзіне тағылған айыптарды мойындаудан бас тартып, оларды "тергеушілердің қиялы" деп атады.

"Бұл келтіргендері негізсіз деп есептеймін. Тергеушілердің қиялы үшін мен жауапты емеспін. Мынадай негізсіз айыпты мойындамаймын. Болашақта нақты дәлелдермен өзімді қорғаймын", – деді ол сотта.

Қоғамда резонанс тудырған Перизат Қайраттың ісі бойынша тергеу, одан кейін сот болып жатқан шақта Қазақстан билігі "Қайырымдылық қызмет туралы" заңға өзгертулер енгізуді қолға алды.

Ұсынылып отырғандардың арасында қайырымдылық қорларын аккредиттеуден өтуге міндеттеу, төтенше жағдай кезінде әкімдіктер белгілеген ұйымдар ғана қаражат жинай алады деген тәртіп енгізу, ал өз бетінше рұқсатсыз қаражат жинаған жеке адамдарға айыппұл салу тәрізді өзгертулер бар.

Украиналық «Хочу жить» қоры 2025 жылдың алғашқы алты айында кемінде 529 қазақстандық Украинадағы соғысқа қатысу үшін Ресей қарулы күштерімен келісімшарт жасасқанын хабарлады.

Ұйым өздерінің телеграм-арнасында олардың тізімін де жариялады. Тізімде азаматтардың аты-жөні, туған жылы, жетон нөмірі, Ресей қарулы күштерімен келісімшартқа қол қою күні де жазылған.

Осы көктемде ұйым Украинада Ресей әскері жағында соғысып жатқан 661 қазақстандықтың тізімін жариялаған еді.Ұйымның хабарлауынша, осы тізімге орай Қазақстанның Украинадағы консулы Бауыржан Бегалимов Украинаның әскери тұтқындармен қарым-қатынас мәселелері жөніндегі штаб өкілдерімен кездескен. Кездесу барысында дипломат украин жағына Қазақстанда ақпараттық-түсіндіру шаралары күшейгенін, әрбір жағдай бойынша тергеу басталғанын хабарлаған.

Бұған дейін Қазақстан ішкі істер вице-министрі Игорь Лепеха журналистерге "Хочу жить" жобасы жариялаған тізімді әуелі "тексеру қажеттігін" айтқан еді.

Кейбір ақпарат құралдары бұған дейін Ресей әскерінде соғысып жүрген қазақстандықтар туралы жазған. Тізімде олардың аты-жөндері де бар және ондағы деректер бір-бірімен сәйкес келеді.

Осыған дейін Азаттық Қазақстанның сыртқы істер министрлігіне "Ресей үкіметі "арнайы әскери операция" деп атайтын соғыс басталғалы бері қанша қазақстандық Украинадағы майданның алғы шебіне жіберілді? Ресей жағында және Украина жағында қанша қазақстандық соғысып жүр?" деген сауал жолдаған. Министрліктен жауап болмады.

Әзірге жаңа тізімге қатысты Қазақстан билігі реакция білдірмеді.

Қазақстанда шетелдегі қарулы қақтығыстарға қатысқан азаматты қылмыстық жауапқа тарту 2014 жылы Украинаның Донецк және Луганск облыстарында соғыс басталғаннан кейін енгізілген. Қазақстан заңы бойынша, шетелдегі қарулы қақтығыстарға қатысу, жалдамалы әскер қатарына қосылу, ондай топтарға адам жинау, материалдық көмек беру және оларды оқыту қылмыс болып есептеледі. Ондай қылмыс жасаған адам 12 жылға дейінгі мерзімге бостандығынан айырылып, мүлкі тәркіленеді. Ал егер жағдайын ауырлататын себептер болса, ол адам азаматтығынан айырылып, өмір бойына түрмеге қамалуы мүмкін.

Қазақстан қор биржасында (KASE) 25 шілдеде сағат 11:00-де доллардың орташа бағамы 545,22 теңге болды.

Kurs.kz сайтындағы мәлімет бойынша, 25 шілдеде түскі сағат 13 шамасында Алматыда доллар – 545 теңге, Астанада – 547 теңге, Шымкентте – 546 теңгеден сатылған.

Ұлттық банктің ресми бағамына сай, 1 доллар 541.93 теңгеге тең.

Кейінгі күндері доллар қымбаттап жатыр. Өткен аптада Ұлттық банк теңгенің күрт әлсіреуін маусымдық факторлармен байланыстырған: импорттық операциялардың артуы, бюджет қаржысын белсене игеру, туристердің көбеюі, квазимемлекеттік сектор тарапынан ұсыныстың азаюы.

Шерзат Полаттың өліміне қатысты сотталғандардың бірі түрмеден босап шықты. Бұл жөнінде сотта жәбірленуші жақты қорғаған адвокат Мейірман Шекеев хабарлады. Оның сөзінше, сотталушылардың бірі Думан Ысқақ бірінші инстанцияда шыққан үкімге сәйкес, өз жазасын өтеп қойғандықтан 23 шілде күнгі сот қаулысымен қамаудан босаған.

Бірінші инстанциядағы үкім бойынша кәмелетке толмаған Думан Ысқақ «ауыр қылмысты хабарламағаны үшін» 1,5 жылға сотталған еді.

Шекеевтің сөзінше, Шерзат Полаттың өліміне қатысты іс бойынша апелляциялық сот 18 шілде сағат 11-де Алматы облыстық сотында өтеді.

• 5 маусымда Талдықорғанда 16 жастағы Шерзат Полаттың қазасына байланысты сот аяқталған. Сот "Адам өлтіру", "Адам өлтіруге оқталу", "Бұзақылық" баптары бойынша айыпталған Абзал Шынасылды 23 жыл түрмеге кесті. "Адам өлтіруге оқталу" және "Бұзақылық" бабымен айыпталған Равиль Сакиев 20 жылға сотталды. Азамат Тоқтаубаев – 15 жылға, Нұрқияс Ілиясов – 9 жылға, Шыңғыс Белғожаев, Дархан Әскентай, Дидар Қалиахмет, Нұрбол Тоқтаубаев 7 жылға түрмеге кесілді. Бұларға "Бұзақылық" бабымен айып тағылған. Кәмелетке толмаған Думан Ысқақ "қылмысты хабарламады" деп бір жарым жылға сотталған. Сотталушылардың басым бөлігі апелляциялық шағым түсірді.
• Былтыр күзде Талғардағы 16 жасар Шерзат Полаттың өлімі қоғамда үлкен резонанс тудырған. Шерзаттың қазасынан кейін марқұмның отбасының үйі өртеніп, полиция ауданда күзетті күшейткен. Оған дейін Шерзаттың туыстары әкімдік алдына жиналып, тергеуді ашық әрі әділ жүргізуді талап еткен. Әлі күнге дейін орган тарабынан үйді кім өртегені айтылған жоқ.
• Шерзат қаза тапқан оқиға кезінде оның қасында болған, пышақтан жарақат алған немере ағасы Нұрқанат Ғайыпбаев былтыр қараша айында Полаттың отбасы тұратын Азат ауылының сырт жағында өлі табылды. Полиция "ол өзіне қол жұмсаған" деп хабарлады. Туыстары бұған күмән келтіреді. Бұл іс бойынша тергеу жалғасып жатқаны хабарланды.
• Талғардағы оқиғадан кейін жергілікті бірнеше шенеунік қызметінен босатылды. Алматы облысы прокурорының орынбасары Саян Бақыров пен Талғар ауданының прокуроры Ескендір Бекманов "қадағалау жұмысындағы елеулі олқылықтары үшін" қызметтен алынды. Талғар қаласының әкімі Бақыт Күнішбеков пен оның орынбасары Сағындық Матан да "қызмет міндеттерін тиісті деңгейде атқармағаны үшін" лауазымынан босатылды. Талғар ауданы әкімі аппаратының басшысы Аслан Қасымбаев та қызметінен алынды.
• Әлеуметтік желіде Шерзаттың өліміне "Талғардағы қылмысқа жүгенсіз кеткен "Хутор" бандасының қатысы бар" деген ақпарат тараған. Алайда полиция мұндай топ барын жоққа шығарған еді. Аудан тұрғыны Хасан Қасымбаев әлеуметтік желіде өзі жайлы тараған әлгі ақпаратты жоққа шығарып, жұрттан өзі туралы жалған хабар таратпауды сұрап мәлімдеме жасаған. Қарашада Қасымбаев 2021 жылы маусым айындағы оқиғаға байланысты "Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтiру" және "Адам ұрлау" баптары бойынша күдікке ілініп, тергеу сотының шешімімен екі айға қамауға алынды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Топ болып адам өлтіру көрініп тұрса да…" Шерзат Полат ісінің үкімі әділ болды ма?

"Ақтөбе" футбол клубы 24 шілдеде конференция лигасының екінші квалификациялық кезеңінің алғашқы матчында прагалық "Спартаны" ұтты. Ойын Ақтөбедегі Қобыланды батыр стадионында өтті.

Қазақстандық команда 29-минутта гол соғып, алғашқы таймда алаң иелері басымдыққа ие болды. Гол иесі – Даниэль Соса.

Екінші таймда "Спарта" футболшылары шабуылды үдеткенмен 84-минутта "Ақтөбе" шабуылшысы Оралхан Өміртаев қарсылас жаққа гол соқты. Есеп - 2:0 болды.

Матчтың соңғы минуттарында судья "Спартаға" пенальти тебуіне мүмкіндік берді, бұған жанкүйерлер наразы болды. Велко Бирманчевич 11 метр қашықтықтан гол соғып, есепті 2:1 қылды.

Осылайша матч 2:1 есебімен аяқталып, "Ақтөбе" жеңді. Спорт сарапшылары мұны сенсациялық жеңіс деп атап жатыр, себебі прагалық "Спарта" - Чехияның ең белді клубы және Еуропаның ең үздік 80 клубтарының қатарына кіретін тәжірибелі командаларының бірі.

Конференция лигасының келесі кезеңіне өтуге талас 31 шілдеде Прагада өтеді.

Ресей федералдық қауіпсіздік қызметі (ФСБ) шетел танкерлеріне Қара теңіздегі порттарға кіруге рұқсат бере бастады, осылайша Қазақстан мұнайын экспорттау шамамен бір күндік үзілістен кейін қайта жанданды. Бұл жөнінде төрт дереккөзге сүйенген Reuters жазды.

Ақпарат агенттігінің жазуынша, уақытша үзіліс әлемдік мұнай тасымалын шамамен 2% қысқартып, бейсенбі күні мұнай баррелін шамамен 70$-ға дейін қымбаттатқан, кейін мұнай бағасы қайта түскен.

Бұған дейін Ресей билігі енгізген жаңа ережелерге байланысты Қазақстан мұнайын Қара теңіздегі ресейлік порттар – Новороссийск пен Оңтүстік Озереевка арқылы экспорттау уақытша тоқтатылғаны жөнінде ақпарат пайда болған еді. 21 шілдеде Ресей президенті Владимир Путин қол қойған шетел кемелерін ресейлік порттарға кіру үшін ФСБ-дан рұқсат сұрауға міндеттейтін заң күшіне енген.

Қазақстан энергетика министрлігі 24 шілдеде түске қарай Қара теңіз арқылы қазақстандық мұнай экспорты тоқтатылмағанын, бірақ Балтық теңізіндегі Усть-Луга порты бойынша келіссөз жүріп жатқанын мәлімдеген.

БАҚ-тың жазуынша, тамыз айында Ресейдегі КҚК терминалынан тәулігіне 1,66 миллион баррель КҚК-Blend мұнайы экспортталады деп жоспарланған, бұл шілде айындағы жоспардан іс жүзінде айырмашылығы жоқ.

Бұған дейін Каспий құбыр консорциумы арқылы мұнай тасымалдау дрон шабуылына қатысты күрделенген еді. Биыл ақпанда Ресейдің Краснодар өлкесіндегі "Кропоткинская" мұнай айдау станциясына түскен дронның кесірінен мұнай айдайтын жабдық бұзылған. Оны жөндеуге бірнеше ай кеткен. Дрон шабуылын Украина мойнына алған. КҚК сол шабуыл кесірінен 18 млрд теңгедей шығын келді деп мәлімдеп, халықаралық сотқа жүгінетінін айтқан.

Франция қыркүйекте БҰҰ Бас ассамблеясының сессиясында Палестина мемлекетін мойындайды. Бұл жөнінде бейсенбі күні Франция президенті Эммануэль Макрон мәлімдеді.

Ол X желісінде Палестина автономиясының жетекшісі Махмуд Аббасқа жазған хатының көшірмесін жариялады.

Хатта мұндай шешім Таяу Шығыстағы қақтығысты бейбіт түрде реттеуге көмектесетіні жазылған.

Франция осылайша палестиналықтардың мемлекеттілікке құқығын қана емес, Палестина мемлекетін заң жүзінде мойындаған алғашқы ірі батыс державасы болмақ.

Сол күні Ұлыбритания премьер-министрі Кир Стармер Газада атысты дереу тоқтатуға шақырып, сектордағы гуманитарлық апатқа жауапкершілікті іс жүзінде Израильге артты. Стармердің жазуынша, Ұлыбритания да Палестина мемлекетін мойындайды, бірақ Газада бейбітшілік орнату туралы келісім жасалғаннан кейін ғана.

Палестина мемлекетінің тәуелсіздігін БҰҰ-ға мүше 193 елдің шамамен 150-і мойындаған. Оны мойындаудан өзгелермен қатар АҚШ пен Израиль бас тартқан. БҰҰ қарарына сәйкес, мемлекеттің аумағына Иордан өзенінің Батыс жағалауы, Газа секторы мен Шығыс Иерусалим кіруі керек, алайда Израиль мұнымен келіспейді.

Газа секторы ішінара АҚШ пен ЕО-да террористік ұйым деп танылған ХАМАС ұйымының бақылауында. ХАМАС кепілдікте ұстап отырған азаматтарды босату және атысты тоқтату туралы тіке емес келіссөздер нәтижелі болған жоқ. Reuters-тің жазуынша, Израиль мен АҚШ өкілдері Катардан кетіп, қазір ХАМАС-тың соңғы ұсыныстарын қарап жатыр. Америкалық арнайы уәкіл Стив Уиткофф «кепілдегілерді үйлеріне қайтару және Газа тұрғындарына тұрақты жағдай жасаудың балама нұсқалары» қарастырылатынын айтты. Бірақ жай-жапсарын айтпады. Ал Газада Израильдің әскери операциясы жалғасып жатыр. Секторға гуманитарлық көмектің жетуі қиындаған, халықаралық ұйымдар аштық қаупі туындағанын айтқан.

ХАМАС 2023 жылы қазанда Израильдің оңтүстігіне шабуыл жасап, 250-ден астам адамды кепілдікке алғаннан кейін Израиль Газада әскери қимыл бастаған. Әскери операция нәтижесінде секторда мыңдаған адам өлім құшты. Уақыт өте келе Батыс елдері Израильді операциясы үшін айыптай бастады, халықаралық қылмыстық сот ХАМАС-тың бірнеше қолбасшысы мен Израильдің премьер-министрі Биньямин Нетаньяхуды тұтқындауға ордер берген.

Кремльдің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков тамыз соңына дейін Украина мен Ресей президенттері Владимир Зеленский мен Владимир Путиннің бетпе-бет кездесуі екіталай деп мәлімдеді.

"Сіз бен біз бір нәрсе болмайды деп кесіп айту қиын кезде өмір сүріп жатырмыз. Бірақ ұстанымдарымызды жақындату мақсатында жасалуы тиіс жұмыс көлемін ескерсек, осы бір қашықтықты еңсеруді елестетудің өзі қиын" деді журналистердің сұрақтарына жауап берген Песков.

Бұған дейін Зеленский мен Путиннің бетпе-бет кездесуі мәселесін 23 шілде күнгі Стамбұлдағы Украина-Ресей келіссөзі кезінде Украина жағы қозғаған. Оған сәйкес, кездесуге Түркия және АҚШ президенттері Режеп Тайып Ердоған мен Дональд Трамп та қатысуы керек.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Стамбұлда Ресей-Украина келіссөзі шамамен жарты сағатқа созылды

Астана қаласындағы Назарбаев зияткерлік мектептің оқушысы Фариза Фазыл америкалық The New York Times басылымы жариялаған Open Letter Contest эссе байқауында 10 жеңімпаздың бірі атанды. Оқушы қыз балаға ат қою дәстүрімен байланысты тақырыпты таңдаған.

Фариза эссесін "Ұлтуған" есімді қыздарға қарата жазып, дәстүрлі қазақ қоғамында ұл баланы зарыға күткен отбасында дүниеге келіп, "ұл" деген сөзі бар есімдерге ие болған қыз балалар сезінуі мүмкін толғаныстарды ортаға салады.

"Олар сені солай атады. Сені алғаш құшақтаған кезде соны аңсады. Сені емес. Басқаны. Және бәрібір сен қалдың. Сен олардың көңілін қалдырған ауыртпалықты үнсіз мейіріммен көтеруді үйрендің...", – деп жазылған эсседе.

Batyrjamal Instagram-парақшасы оқушы қыздың аталған тақырып туралы пікірін жариялаған.

"Айналамнан есімдер туралы түрлі оқиғаларды естігенмін, сонымен бірге Бауыржан Момышұлының әжесінің де аты Қызтумас болған. Яғни, осы есім арқылы отбасында қыз емес, ұл маңызды дегенді көрсеткісі келген. Егер менде сондай ат болса, оны ауыстырғым келетінін ұқтым. Жалпы алғанда осының бәрі маған қорытынды тақырыпты таңдауға итермеледі және ылғи сол жөнінде ойлап жүретінмін", – деді Фариза Фазыл.

Астаналық оқушы қыз эссе жазу кезінде түрлі эмоцияны бастан кешкенін айтты. Жағдайды өзгерте алмайтындығы есіне түскенде қапаланғанын да жеткізді.

Қазақстан қоғамында кейінгі кезде ұлды ұлықтап, қызды кемсітетін есімдер мен ұл баланы қыздан артық көру мінезі жиі сынға алына бастады. Бұл әсіресе, әйел құқығы, феминистік тақырып қозғалатын жиын мен шараларда жиі айтылып жүр.

NYT-тің жазуынша, биыл байқауға әлемнің түкпір-түкпірінен 10 мыңға жуық эссе келген. Ең үздік танылған 10 шығарма басылымда жарияланады.

Түркияда ресейлік "Росатом" тұрғызып жатқан "Аккую" атом электр станциясы құрылысында 23 шілдеде жұмысшылар ереуілге шықты. Олар жалақыны кешіктіргеніне наразылық білдіріп, жақын маңдағы жолды жапты. Оқиға орнына келген түрік полициясы наразыларды тарату үшін су шашты.

Қазақстандық журналист Михаил Козачков өзінің Telegram-арнасында ереуіл мен наразыларды күштеп тарату туралы видеоларды Түркияның Мерсин провинциясындағы атом электр станциясы жобасында істеп жатқан қазақстандық жібергенін айтты.

"Жұрт машиналарды жібермей бөгеп жатыр. Келгендердің көліктерін сындырып жатыр. Тас, арматура лақтырып жатыр" деді видеоны түсіріп тұрған ер адам. Журналистің мәліметінше, нысанда шамамен 200 қазақстандық еңбек етеді.

Ресейдің мемлекеттік корпорациясының мәліметінше, ереуілге еншілес компаниялардың бірінің жұмысшылары шыққан. "Росатом" оқиғаға "дос емес" елдерді кінәлады.

"Росатомның" түсіндіруінше, жалақыны кешіктіруге атом саласында ресейлік жобамен бәсекелесетін "дос емес елдердің" әрекеті түрткі болған. Бірақ нақты қай елдер екенін айтпады. Корпорация өкілдерінің айтуынша, құрылысқа бөлінген қаражаттың едәуір бөлігі "үшінші тараптардың ықпалының салдарынан" бұғатталған.

"Росатом" өкілдері төрт энергия блок нысаны мен қосымша ғимараттар және атом станциясы жабдықтарында жұмыс жалғасып жатқанын айтты. Корпорация Түркия жағымен біріге отырып, жобаны үздіксіз қаржыландыру жолдарын іздеп жатқанын мәлімдеді.

"Аккую" атом станциясының құрылысы 2018 жылдан бері жалғасып келеді. Жоба құны 20 млрд доллар деп бағаланған. Жобада 3+ буынға жататын ВВЭР-1200 реакторы бар төрт энергоблок қарастырылған. Алғашқы реакторды іске қосу мерзімі бірнеше рет шегерілген, "Росатом" өкілдері жобаны жүзеге асыруға батыс санкциясы мен немістің Siemens компаниясының негізгі құрылғыны беруден бас тартуы себеп болып отыр деп мәлімдеген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

АЭС-ті "Росатом" салса не болады? Беларусь мысалы

Қазақстан билігі маусым айында елде алғашқы АЭС-ты "Росатом" салып беретінін мәлімдеген. Балқаш жағалауындағы Үлкен ауылы АЭС салынатын орын ретінде аталып келеді. "Росатом" салатын АЭС жобасының құны әзірге айтылмады.

Қазақстан билігі АЭС салу туралы шешімді былтыр қабылдады. Ол шешімді қабылдамас бұрын елде референдум өткізілді. Байқаушылар референдумға дауыс беру кезінде заң талаптарын бұзу фактілері тіркелгенін, мысалы, референдум бюллетеньдерін дауыс беру жәшігіне топтап тастау секілді жайттар анықталғанын хабарлаған.

Орталық референдум комиссиясының ресми қорытындысына сай, дауыс берген азаматтардың 71 пайызы Қазақстанда АЭС салуды қолдаған.

Биыл ақпанда Қазақстан үкіметі елдегі алғашқы атом электр станциясын салатын орынды ресми түрде бекітті – ол Алматы облысы Жамбыл ауданындағы Балқаш көлінің жағасындағы Үлкен ауылының маңында тұрғызылмақ.

Алайда көптеген эколог Қазақстанда АЭС салуға қарсы. Олар атом станциясы Балқаш көліне теріс әсер етуі мүмкін екенін алға тартып отыр. Қоғам белсенділері мен саясаттанушылар да АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси жағынан тәуелді болып қалады

Ресейдің Амур облысында Ан-24 жолаушылар ұшағы апатқа ұшырады. Бортта 40-тан астам жолаушы болған.

Ұшақтың бөлшектері Тында қаласынан 15 шақырым жерде табылды деп жазды жедел қызметке сүйенген "Интерфакс". Ұшақ Хабаровск – Благовещенск – Тында бағыты бойынша ұшқан. Тындаға жақындаған кезде онымен байланыс үзілген.

РБК-ның жазуынша, мәселе "Ангара" әуе компаниясының ұшағы жөнінде болып отыр. Baza-ның жазуынша, Ан-24 қонуға оқталып, қона алмай, екінші рет айналуға кеткенде онымен байланыс үзілген. Ұшақ бортында экипаждың 6 мүшесін қоспағанда 43 жолаушы болған, бесеуі – бала.

ТАСС-тың жазуынша, апатқа ұшыраған Ан-24 ұшағы 50 жыл бұрын шығарылған, оның ұшу жарамдылық мерзімі 2036 жылға дейін ұзартылған. The Insider жазуынша, биыл қаңтарда "Ангара" әуе компаниясының бас директоры жаңа техника болмағандықтан 50 жыл бұрынғы Ан-24 және Ан-26 ұшақтарын пайдалануға рұқсат сұраған. The Insider әңгімелескен әуе сарапшылары 50 жылдық ұшақтарда апат жиі болатынын айтқан.

Ресей билігі енгізген жаңа ережелерге байланысты Қазақстан мұнайын Қара теңіз арқылы экспорттау уақытша тоқтатылды деп жазды дереккөздерге сүйенген Reuters. Жаңа ереже шетелдік мұнай танкерлеріне Қара теңіздегі негізгі порттарда тауар тиеуге тыйым салады, бұл АҚШ-тың энергетикалық алпауыттарына ішінара тиесілі консорциум тасымалдайтын Қазақстан мұнайының экспортына іс жүзінде тосқауыл қойған.

Reuters жазуынша, шетелдік кемелердің порттарға бара алмауының салдарынан әлемдік мұнай тасымалы шамамен 2% қысқаруы мүмкін. Мұндай шешім Ресейдің мұнай экспортына қысымды үдетуді көздейтін Еуроодақтың жуырдағы Мәскеуге қарсы санкциясынан кейін қабылданып отыр. Ол Қазақстан мұнайының басым бөлігін халықаралық нарыққа тасымалдайтын Каспий құбыр консорциумына (акционерлерінің арасында Chevron мен ExxonMobil да бар) қосымша қиындық туғызып отыр.

Дүйсенбі күні Ресей президенті Владимир Путин шетел кемелерін ресейлік порттарға кіру үшін ФСБ-дан рұқсат сұрауға міндеттейтін заңға қол қойған.

Каспий құбыр консорциумы мен Ресей жағы әзірге түсініктеме бермеді. Reuters дереккөздерінің бірі порттардағы мәселе алдағы бір-екі күнде шешіліп қалар деп үміт білдірген.

Ал Қазақстан энергетика министрлігі 24 шілдеде түске қарай Қара теңіз арқылы қазақстандық мұнай экспорты тоқтатылмағанын, бірақ Балтық теңізіндегі Усть-Луга порты бойынша келіссөз жүріп жатқанын мәлімдеді.

«Усть-Луга портындағы жағдайға қатысты көлік инфрақұрылымы нысанының қауіпсіздігін арттыру бойынша қосымша шаралар енгізілуіне байланысты «ҚазТрансойл» «Нева құбыр компаниясымен» келіссөз жүргізіп жатыр» деп хабарлады энергетика министрлігі.

БАҚ-тың жазуынша, тамыз айында Ресейдегі КҚК терминалынан тәулігіне 1,66 миллион баррель КҚК-Blend мұнайы экспортталады деп жоспарланған, бұл шілде айындағы жоспардан іс жүзінде айырмашылығы жоқ.

Бұған дейін Каспий құбыр консорциумы арқылы мұнай тасымалдау дрон шабуылына қатысты күрделенген еді. Биыл ақпанда Ресейдің Краснодар өлкесіндегі "Кропоткинская" мұнай айдау станциясына түскен дронның кесірінен мұнай айдайтын жабдық бұзылған. Оны жөндеуге бірнеше ай кеткен. Дрон шабуылын Украина мойнына алған. КҚК сол шабуыл кесірінен 18 млрд теңгедей шығын келді деп мәлімдеп, халықаралық сотқа жүгінетінін айтқан.

Ресей федералдық қауіпсіздік қызметі (ФСБ) Краснодар өлкесінде "теракт әзірлеу ісі" бойынша өзбек азаматы ұсталғанын хабарлады. Бұл жөнінде ТАСС және РИА Новости жазды.

Арнайы қызметтің хабарлауынша, ол "халықаралық террористік ұйымның тапсырмасымен" аймақтағы "мұнай өңдеу өнеркәсіп нысанында теракт жасамақ болған". ФСБ "нысан" деп мұнай өңдеу нысанының жатақханасын айтып отыр, ер адам оны өртеу үшін "Молотов коктейлін" пайдаланбақ болған деп айтылады.

Видеожазбаны ол "халықты қорқыту үшін" интернетте жариялап, бұдан кейін халықаралық террористік ұйымға қосылу үшін Ауғанстанға кетуі керек болған деді ФСБ.

Ұсталған азаматқа қатысты "террористік ұйымның ісіне араласу" және "теракт әзірлеу" баптары бойынша қылмыстық іс қозғалды. Сот оны тергеу изоляторына қамады.

2025 жылдың басынан бері ФСБ қызметкерлері "терроризмге қатысы бар" делінген Орталық Азиядан барған бірнеше адамды өлтірген. Ақпан айында Ресей арнайы қызметі "Псков вокзалын жармақ болды" деген бірнеше адам өлтірілгенін хабарлаған. Бұлар бұрын шайханада істеген Тәжікстан азаматтары Парвиз Рустамов, Джовид Джумаев және Азизжон Азамкулзаде болып шықты. Наурызда "еврейлер жиналатын орында және Мәскеу метро станцияларының бірінде өзін жармақ болған" Орталық Азиядан барған бір азамат өлтірілген.

Мәскеудегі "Крокус сити холл" концерт залындағы терактіден кейін (Ресей билігі терактіні Тәжікстанның бірнеше азаматы ұйымдастырды деп мәлімдеген) Ресей шетел азаматтары мен еңбек мигранттарына қатысты саясатты күрт қатайтқан. Бұған қоса, тәртіп сақшылары «Орыс қоғамы» ұлтшыл ұйымының өкілдерімен бірлесіп, базарларда, мешіттерде, моншаларда, дәмханаларда рейд жүргізіп жатыр.

Стамбұлда Ресей-Украина келіссөзі шамамен жарты сағатқа созылды. Азаттықтың Орыс қызметінің хабарлауынша, келіссөздің үшінші кезеңі – үш кездесудің арасындағы ең қысқасы болған. Екі ел делегацияларының жетекшілері Владимир Мединский мен Рүстем Умеров және Түркия сыртқы істер министрі Хакан Фидан жалпы кездесуден бұрын бетпе-бет кездескен.

ТАСС-тың хабарлауынша, тараптар азаматтық және әскери тұлғаларды алмастыруға келіскен. Украина жағының айтынша, басты тақырыптардың бірі атысты тоқтату, тұтқын алмасу, Владимир Зеленский мен Владимир Путиннің кездесуі болған.

Киев Зеленский мен Путин кездесуін тамыздың соңына қарай өткізуді ұсынды деп мәлімдеді Умеров. Оның айтуынша, кездесуге АҚШ және Түркия президенттері қатысуы мүмкін.

Мединскийдің сөзінше, Ресей Украинаға қаза болғандар мен жараланғандарды жинау үшін майданда қысқа үзіліс жарияларды ұсынған.

Мединскийдің айтуынша, Украина саяси, гуманитарлық және әскери мәселелер бойынша жұмыс тобын құруды талқылауға келіскен. Мәскеу мен Киевтің атысты тоқтату туралы талаптары жазылған меморандум туралы сұраққа жауап берген ол "тараптар байланысты жалғастыруға келісті" деп қысқа қайырды.

Қазақстандық сейсмологтар 23 шілдеде сағат 15:37-де жер сілкінісі болғанын хабарлады. Эпицентрі Алматының солтүстік-шығысынан 793 шақырым жерде орналасқан. Жер сілкінісі Абай және Шығыс Қазақстан облыстарында сезілген.

Төтенше жағдай министрлігінің хабарлауынша, Абай облысының Көкпекті, Қалбатау ауылдарында және Шығыс Қазақстан облысының орталығы Өскеменде, Қасым Қайсенов және Самар ауылдарында 4 балдық жер сілкінісі сезілген. Кейбір елді мекендерде 2-3 балл болған, арасында Семей мен Аягөз қалалары бар.

Министрліктің хабарлауынша, зардап шеккендер мен қираған нысандар туралы мәлімет жоқ.